اختلالات اضطرابی یکی از شایع ترین بیماری های روانی است که میلیون ها نفر را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می دهد. در حالی که اضطراب گاه به گاه پاسخی طبیعی به استرس است، نگرانی و ترس بیش از حد و مداوم می تواند در زندگی روزمره اختلال ایجاد کند و حتی منجر به بروز علائم افسردگی شود.
اختلالات اضطرابی گروهی از شرایط سلامت روان هستند که با ترس، نگرانی یا عصبی بودن بیش از حد مشخص می شوند که در طول زمان ادامه می یابد و بر فعالیت های روزانه تأثیر می گذارد. برخلاف استرس معمولی یا اضطراب موقعیتی، این اختلالات اغلب مزمن هستند و می توانند به طور قابل توجهی زندگی اجتماعی، شغلی و شخصی را مختل کنند.
اختلالات اضطرابی می تواند افراد را در هر سن و زمینه ای تحت تاثیر قرار دهد، اما این اختلالات در زنان بیشتر از مردان است. اگر درمان نشود، می تواند منجر به پریشانی شدید عاطفی و مشکلات جسمی شود.
انواع اختلالات اضطرابی
1. اختلال اضطراب فراگیر (GAD)
GAD با نگرانی بیش از حد و غیرقابل کنترل در مورد فعالیت های روزمره، مانند کار، سلامت، و تعاملات اجتماعی مشخص می شود. افراد مبتلا به GAD اغلب برای آرام شدن تلاش می کنند و ممکن است علائم فیزیکی مانند تنش عضلانی، بی قراری و خستگی را تجربه کنند.
2. اختلال پانیک
اختلال پانیک شامل اپیزودهای ناگهانی و شدید ترس است که به حملات پانیک معروف است. این حملات ممکن است شامل علائم فیزیکی مانند تپش قلب، تعریق، سرگیجه و تنگی نفس باشد. بسیاری از افراد مبتلا به اختلال پانیک از حملات آینده می ترسند و ممکن است شروع به اجتناب از موقعیت های خاص کنند.
3. اختلال اضطراب اجتماعی (فوبی اجتماعی)
اختلال اضطراب اجتماعی وضعیتی است که در آن افراد به دلیل نگرانی در مورد قضاوت، خجالت یا تحقیر شدن، ترس شدید از موقعیت‌های اجتماعی را تجربه می‌کنند. این می تواند منجر به اجتناب از تعاملات اجتماعی شود و بر زندگی شخصی و حرفه ای تأثیر بگذارد.
4. فوبیای خاص
فوبیای خاص شامل ترس شدید و غیرمنطقی از اشیا یا موقعیت‌های خاص مانند ارتفاعات (آکروفوبیا)، عنکبوت‌ها (آراکن هراسی)، یا فضاهای بسته (کلاستروفوبیا) است. قرار گرفتن در معرض جسم یا موقعیت ترسناک می تواند باعث اضطراب شدید یا حملات پانیک شود.
5. اختلال وسواس اجباری (OCD)
OCD با افکار مداوم و مزاحم (وسواس) مشخص می شود که منجر به رفتارهای تکراری یا تشریفات ذهنی (اجبار) برای کاهش اضطراب می شود. به عنوان مثال می توان به شستن بیش از حد دست ها، بررسی رفتارها یا شمردن مراسم اشاره کرد.
6. اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
PTSD پس از تجربه یا مشاهده یک رویداد آسیب زا ایجاد می شود. علائم عبارتند از فلاش بک، کابوس، هوشیاری بیش از حد، و اجتناب از یادآوری تروما. PTSD می تواند به طور قابل توجهی بر سلامت عاطفی و عملکرد روزانه تأثیر بگذارد.
علائم شایع اختلالات اضطرابی
علائم اختلالات اضطرابی می تواند بسته به نوع آن متفاوت باشد اما به طور کلی شامل موارد زیر است:
علائم عاطفی
- ترس یا نگرانی بیش از حد
- احساس بی قراری یا در حاشیه بودن
- مشکل در تمرکز
- تحریک پذیری
علائم فیزیکی
- ضربان قلب سریع (تپش قلب)
- تنگی نفس
- عرق کردن یا لرزش
- تنش عضلانی
- سرگیجه یا حالت تهوع
- خستگی یا بی خوابی
علائم رفتاری
- اجتناب از موقعیت ها یا مکان های خاص
- رفتارهای اجباری (در OCD)
- کناره گیری اجتماعی
- مشکل در انجام وظایف روزانه
اگر این علائم ادامه پیدا کرد و در زندگی روزمره اختلال ایجاد کرد، ضروری است که به دنبال کمک متخصص باشید.
علل و عوامل خطر
علت دقیق اختلالات اضطرابی به طور کامل شناخته نشده است، اما عوامل متعددی در ایجاد آنها نقش دارند:
1. عوامل ژنتیکی
اختلالات اضطرابی معمولاً در خانواده ها دیده می شود که نشان دهنده یک مؤلفه ژنتیکی است. افراد با سابقه خانوادگی اضطراب یا سایر شرایط سلامت روانی در معرض خطر بیشتری هستند.
2. شیمی و عملکرد مغز
انتقال دهنده های عصبی مانند سروتونین، دوپامین و گاما آمینوبوتیریک اسید (GABA) نقش مهمی در تنظیم خلق و خو و اضطراب دارند. عدم تعادل در این مواد شیمیایی می تواند به اختلالات اضطرابی کمک کند.
3. تجربیات زیست محیطی و زندگی
تروما، سوء استفاده یا بی توجهی دوران کودکی
رویدادهای استرس زا در زندگی، مانند از دست دادن شغل یا طلاق
بیماری مزمن یا شرایط سلامت جسمانی
4. ویژگی های شخصیتی
افرادی که دارای ویژگی های شخصیتی خاصی هستند، مانند کمال گرایی، اعتماد به نفس پایین، یا تمایل به تفکر بیش از حد، ممکن است بیشتر مستعد ابتلا به اختلالات اضطرابی باشند.
5. سوء مصرف مواد و داروها
مصرف الکل، کافئین و مواد مخدر می تواند باعث تحریک یا بدتر شدن علائم اضطراب شود. برخی از داروها، مانند محرک ها یا کورتیکواستروئیدها نیز ممکن است به اضطراب کمک کنند.
گزینه های درمانی برای اختلالات اضطرابی
اختلالات اضطرابی قابل درمان هستند و رویکردهای مختلف می توانند به مدیریت موثر علائم کمک کنند. گزینه های درمانی عبارتند از:
1. روان درمانی
درمان شناختی-رفتاری (CBT) یکی از موثرترین درمان ها برای اختلالات اضطرابی است. این به افراد کمک می کند:
الگوهای افکار منفی را شناسایی و به چالش بکشند
استراتژی های مقابله ای را برای مدیریت اضطراب ایجاد کنند
با مواجهه درمانی به تدریج با موقعیت های ترسناک روبرو شوند
سایر رویکردهای درمانی شامل درمان پذیرش و تعهد (ACT) و درمان مبتنی بر ذهن آگاهی است.
2. داروها
در برخی موارد، ممکن است داروهایی برای کمک به مدیریت علائم اضطراب تجویز شود. این موارد عبارتند از:
مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) (مانند فلوکستین، سرترالین)
مهارکننده های بازجذب سروتونین- نوراپی نفرین (SNRIs) (مانند ونلافاکسین، دولوکستین)
بنزودیازپین ها (به عنوان مثال، لورازپام، دیازپام) – برای تسکین کوتاه مدت به دلیل خطر وابستگی استفاده می شود.
مسدود کننده های بتا – برای کاهش علائم فیزیکی مانند ضربان قلب سریع استفاده می شود
3. تغییر سبک زندگی و استراتژی های خودیاری
علاوه بر درمان حرفه ای، شیوه های خودمراقبتی می تواند به کاهش اضطراب کمک کند:
ورزش منظم: فعالیت بدنی باعث آزاد شدن اندورفین، بهبود خلق و خو و کاهش استرس می شود.
رژیم غذایی سالم: خوردن یک رژیم غذایی متعادل و غنی از غذاهای کامل، کاهش کافئین و هیدراته ماندن می‌تواند به سلامت ذهنی کمک کند.
تکنیک های آرامش بخشی: تنفس عمیق، مدیتیشن و آرام سازی پیشرونده عضلانی می تواند به آرامش سیستم عصبی کمک کند.
خواب کافی: اولویت دادن به بهداشت خواب و حفظ برنامه خواب منظم می تواند به طور قابل توجهی بر سطح اضطراب تأثیر بگذارد.
حمایت اجتماعی: صحبت با دوستان، خانواده یا گروه‌های حمایتی می‌تواند باعث آرامش و اطمینان خاطر شود.
سوالات متداول
1. آیا اختلالات اضطرابی به طور کامل قابل درمان هستند؟
در حالی که اختلالات اضطرابی ممکن است همیشه “درمان” نشوند، اما می توان آنها را به طور موثر با درمان، دارو و تغییرات سبک زندگی مدیریت کرد. بسیاری از افراد تسکین علائم قابل توجهی را تجربه می کنند.
2. درمان این اختلالات چقدر طول می کشد؟
مدت زمان درمان بسته به شدت اختلال و پاسخ به درمان یا دارو متفاوت است. برخی از افراد ظرف چند ماه بهبود می یابند، در حالی که برخی دیگر نیاز به مدیریت طولانی مدت دارند.
3. آیا اختلالات اضطرابی ارثی هستند؟
بله، عوامل ژنتیکی می توانند در ایجاد اختلالات اضطرابی نقش داشته باشند، اما تأثیرات محیطی نیز نقش مهمی ایفا می کنند. سابقه خانوادگی اضطراب ممکن است این خطر را افزایش دهد.
4. آیا دارو همیشه برای درمان این اختلالات ضروری است؟
نه همیشه. اضطراب خفیف تا متوسط اغلب با درمان و تغییر سبک زندگی به تنهایی قابل کنترل است. با این حال، در موارد شدید، ممکن است دارو به عنوان بخشی از برنامه درمانی توصیه شود.
5. چگونه می توانم از عزیزان مبتلا به اختلال اضطراب حمایت کنم؟
آنها را تشویق کنید که به دنبال کمک حرفه ای باشند، حمایت عاطفی ارائه دهند و صبور باشند. از نادیده گرفتن ترس های آنها اجتناب کنید و در صورت نیاز به آنها اطمینان بدهید.
